Dönel kavşak kavramı nereden çıktı? Döner kavşaktan farkı ne?
Dönel kavşak, artan motorlu araç trafiğinin güvenli ve kesintisiz yönetilmesi ihtiyacının bir sonucu olarak ortaya çıktı. Dairesel yönlü kavşak fikrinin modern öncüsü, trafik akışını kurallara bağlama önerileriyle bilinen William Phelps Eno tarafından 1900’lerin başında savunuldu. Kural setleri ve mühendislik standartlarıyla şekillenen ilk modern uygulamalardan biri ise 1907’de tasarlanan New York’taki Columbus Circle’dan ilham aldı.
Zaman içinde dairesel kavşak tasarımları farklı ülkelerde denendi, ancak giriş önceliği, şerit düzeni ve hız kontrolü gibi unsurlar uzun yıllar tutarlı bir standarda oturtulamadı. 1960’lı yıllarda İngiltere, kavşağa girişte yol vermeyi zorunlu kılan modern roundabout modelini ülke genelinde sistemleştirdi ve bu yaklaşım dönel kavşak tasarımının küresel normuna dönüştü. Bu mühendislik ve trafik kuralı standardizasyonunun temelleri İngiltere’de atıldı.
Dönel kavşak nedir?
Dönel kavşak, sürücü davranışını ve fiziksel tasarımını net standartlara bağlayan, girişte yol verme (yield at entry) kuralı esasına göre çalışan modern kavşak türüdür. Trafiğin tek yönlü dairesel akış ile ilerlediği bu sistemde, kavşağa giren araç daire içinde dolaşan araca yol vermek zorundadır. Giriş kolları tasarım gereği hız düşürücü eğime ve daralmaya sahiptir. Orta adada geçiş yoktur ve yönlendirme sağdan akış ülkelerinde saat yönünün tersine işler. Trafik ışıklarına kıyasla kesintisiz, ekonomik ve güvenli bir sirkülasyon hedeflenir.
Döner kavşak nedir?
“Döner kavşak” terimi günlük dilde sıklıkla dönel kavşak ile eş anlamlı kullanılsa da, trafik mühendisliği açısından dönel kavşağın modern standartlarından önceki veya standart dışı dairesel kavşakları tanımlamak için daha genel bir kavramdır. Bazı döner kavşaklarda şerit çizgileri, ada çapı veya yol verme kuralları açısından standartlara bağlı olmayabilir, daire içi trafiğe her zaman net öncelik tanımayabilir ve yeterli hız düşürücü mühendislik tasarımı içermeyebilir. Bu yüzden dönel kavşak, döner kavşağın standartlaştırılmış, güvenliği artırılmış ve kuralları netleştirilmiş gelişmiş versiyonu olarak kabul edilir.
Dönel kavşak ile döner kavşak arasındaki fark
Dönel kavşak, modern mühendislik standartlarına uygun, giren aracın içerideki araca yol verdiği, girişte hız düşüşü sağlayan ve şerit ile ada çapı kurallarına bağlı bir sistemdir. Döner kavşak ise genel bir tanım olup, bazı tasarımlarda standart garantisi yoktur ve güvenlik açısından risk taşıyabilir. Modern dönel kavşaklar, ölümcül çarpışmaları azaltır, hızı düşürerek kazaların şiddetini minimize eder, trafiği akıcı tutar, yakıt ve emisyon tasarrufu sağlar ve ışıklı kavşaklara göre ekonomik avantaj sunar.
Türkiye’de dönel kavşak standardı
Türkiye’de şehir içi ve karayolu kavşak standartlarını belirleyen Karayolları Genel Müdürlüğü, giren aracın daire içindeki araca yol verdiği modern dönel kavşak modelini referans alarak projelendirme ve inşa standartlarında dönel kavşak terimini esas alıyor. Bu da dönel kavşak kurallarının Türkiye’de uluslararası güvenlik normlarıyla paralel geliştiğini gösteriyor.
Dönel kavşak, dairesel akış mantığını kurallarla ve mühendislik tasarımıyla güvenli hâle getiren çağdaş bir trafik çözümüdür. Döner kavşak ise halk arasında aynı anlamda kullanılsa da, teknik olarak standart dışı veya eski dairesel kavşak tasarımlarını da kapsayan daha genel bir ifadedir. Özetle, döner kavşak genel tanım, standart garantisi yok; dönel kavşak ise net giriş önceliği, hız kontrolü ve güvenlik standartları olan modern bir sistemdir.
