Gözetim teknolojilerinde haddi aşan şirket: Palantir Technologies

Palantir Technologies, 2003 yılında Peter Thiel, Alex Karp, Stephen Cohen ve Joe Lonsdale tarafından kurulan, büyük veri analitiği ve yapay zekâ çözümleri sunan bir Amerikan yazılım şirketidir. Şirketin merkezi Denver, Colorado’da bulunmaktadır. Palantir, özellikle hükümet kurumları, savunma sanayi ve büyük ölçekli ticari işletmeler için geliştirdiği veri analiz platformlarıyla tanınır.

Palantir’in temel ürünleri

Palantir Gotham: İstihbarat ve savunma kurumları tarafından kullanılan bu platform, büyük veri kümelerini analiz ederek güvenlik tehditlerini tespit etmeye yardımcı olur.

Palantir Foundry: Ticari işletmeler için tasarlanmış olan bu platform, veri entegrasyonu ve analizini kolaylaştırarak işletmelerin daha bilinçli kararlar almasını sağlar.

Palantir Apollo: Yazılım güncellemeleri ve dağıtım süreçlerini otomatikleştiren bu platform, özellikle büyük ölçekli sistemlerde operasyonel verimliliği artırmayı hedefler.

Artificial Intelligence Platform (AIP): Yapay zekâ ve büyük dil modellerini entegre eden bu platform, kullanıcıların doğal dil aracılığıyla karmaşık veri analizleri yapmasına olanak tanır.

Şirketin faaliyet alanları

Palantir, kuruluşundan bu yana özellikle ABD hükümetiyle yakın ilişkiler kurmuş ve CIA, FBI, NSA gibi kurumlara hizmet vermiştir. Şirketin gelirlerinin büyük bir kısmı, savunma ve istihbarat alanındaki projelerden gelmektedir. Ayrıca, sağlık, enerji, finans ve üretim gibi sektörlerde de faaliyet göstermektedir. Örneğin, BP ile yapılan iş birliği sayesinde, petrol ve gaz arama faaliyetlerinde yapay zekâ destekli analizler sunulmaktadır.

Finansal performans ve piyasa değeri

2025 yılı itibarıyla Palantir’in hisseleri, %70’in üzerinde bir artış göstererek S\&P 500 endeksinde en iyi performans gösteren ikinci şirket olmuştur. Bu yükseliş, şirketin ABD federal hükümetiyle olan ilişkilerinin güçlenmesi ve yapay zekâ alanındaki yatırımlarının artmasıyla ilişkilendirilmektedir .

Etik tartışmalar ve eleştiriler

Palantir’in veri analizi ve gözetim teknolojileri, özellikle gizlilik ve sivil özgürlükler konusunda çeşitli eleştirilere maruz kalmıştır. Şirketin ABD hükümetiyle olan yakın ilişkileri ve bazı projeleri, kamuoyunda tartışmalara neden olmuştur.

CIA destekli In-Q-Tel’in de katkısıyla kuruldu

2003 yılında CIA destekli In-Q-Tel’in de katkısıyla kurulan Palantir Technologies, büyük veri analizinde dünyanın önde gelen yazılım şirketlerinden biri hâline geldi. Şirketin Gotham ve Foundry gibi platformları, milyonlarca satır veriyi anlamlı sonuçlara dönüştürme gücüne sahip. Ancak Palantir’in adının bu kadar sık duyulmasının bir başka nedeni daha var: İnsan hakları ihlalleriyle ilişkilendirilen gözetim teknolojileri.

Gözetimin karargâhı mı?

Palantir’in en çok eleştirilen yönlerinden biri, istihbarat ve güvenlik kurumlarıyla kurduğu sıkı ilişkiler. CIA, FBI, ICE (ABD Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza) ve yerel polis departmanlarıyla yapılan projeler; mülteci takibi, suç tahmini ve kitlesel veri analizleri gibi uygulamalarla Palantir’i doğrudan kitlesel gözetim aracı hâline getiriyor.

Örneğin: ICE ile yapılan anlaşmalar, göçmenlerin ve sığınmacıların detaylı şekilde izlenmesine ve sınır dışı edilmelerine olanak tanıyan dijital altyapının oluşturulmasında Palantir’in oynadığı rolü ortaya koydu. Bu, özellikle çocukların ailelerinden ayrıldığı uygulamalarda etik açıdan yoğun tepki aldı.

Predictive Policing (Öngörücü Polislik) projeleri, veriye dayalı olarak suçun nerede işleneceğini tahmin etmeyi amaçlarken, geçmiş verilere dayalı ayrımcı kalıpları yeniden üretmekle eleştirildi. Bu durum, özellikle etnik azınlıkların orantısız şekilde hedef alınmasına neden olabileceği endişesini doğurdu.

Şeffaflık eksikliği ve gizlilik endişeleri

Palantir’in hangi kurumlarla ne düzeyde veri paylaştığı çoğu zaman kamuoyuna açık değil. Şirket, gizlilik ilkelerini koruduğunu söylese de bağımsız denetimlerin yetersizliği, gizlilik ihlalleri ve bireysel özgürlüklerin tehdit altında olduğu yönündeki endişeleri artırıyor. Eleştirmenlere göre, bu durum demokratik gözetim mekanizmalarının zayıflamasına yol açabilir.

Etik sınırların ötesinde mi?

Palantir’in teknolojileri her ne kadar “suçla mücadele” ya da “verimlilik” gibi gerekçelerle savunulsa da, insan hakları örgütleri ve sivil toplum kuruluşları şirketin faaliyetlerinin temel hak ve özgürlükler açısından ciddi riskler taşıdığını belirtiyor. Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), Palantir’i göçmen haklarını ihlal etmekle suçlamış; bazı akademisyenler ise şirketin teknolojilerini, “21. yüzyılın dijital baskı aygıtları” olarak nitelendirmiştir.

Ahlâkî sorumluluktan uzak olmakla eleştiriliyor

Palantir, yapay zekâ ve büyük veri analitiği alanında teknik anlamda etkileyici çözümler sunuyor. Ancak bu çözümler, bireylerin mahremiyetini ve temel haklarını tehdit edecek biçimde kullanıldığında, şirketin başarısından çok etik sınırları ne kadar ihlal ettiği tartışma konusu oluyor. Gözetim çağında teknoloji şirketlerinin yalnızca teknik değil, ahlaki sorumluluk da taşıdığı unutulmamalı.

Video: Yenilenmiş telefon almak mantıklı mı?

Yeni videolar için buradan abone olun!